چای سبز و زوفا :

زوفا، گیاهی همیشه‌سبز و چندساله از خانواده نعناعیان است که دارای برگ‌های کوچک و خطی و گل‌های بنفش متمایل به آبی می‌باشد. این گیاه بومی کشورهای مدیترانه‌ای و مناطق معتدل آسیاست، اما در حال حاضر به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان کشت می‌شود و اغلب به عنوان گیاه تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. خاستگاه زوفا، اروپا، منطقه مدیترانه، شمال آفریقا، سوریه و آسیای غربی است. نام Hyssop احتمالاً بدون تغییر از واژه یونانی Hyssopos و واژه عبری Esob به معنای «گیاه مقدس» گرفته شده است.

چای سبز و زوفا

خواص زوفا :

تنظیم قند خون :

در سال 2008، مطالعه‌ای درباره فعالیت مهارکنندگی گیاهان دارویی در برابر آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (ACE) و آنزیم‌های گوارشی مرتبط با دیابت انجام شد و نتایج آن در مجله Journal of Ethnopharmacology منتشر گردید. بر اساس این مطالعه، مشخص شد که عصاره زوفا بر آنزیم آلفا-گلوکوزیداز تأثیرگذار است. این آنزیم‌ها در هضم گلوکز شرکت داشته و افزایش قند خون پس از هر وعده غذایی را کنترل می‌کنند. خاصیت مهارکنندگی آلفا-گلوکوزیداز در عصاره‌های آبی-متانولی برگ‌های خشک‌شده زوفا مشاهده شد. در مطالعه‌ای که در سال 2003 انجام شد و نتایج آن در مجله Journal of Nutritional Science and Vitaminology (Tokyo) منتشر گردید، اثر مهارکنندگی آلفا-گلوکوزیداز عصاره زوفا بر هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) ارزیابی شد. یافته‌ها نشان داد که 0.5 و 1 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر عصاره زوفا، طی 120 دقیقه موجب مهار افزایش بیش از حد گلوکز خون شد. بر این اساس، زوفا می‌تواند مکمل غذایی مفیدی برای مهار هیپرگلیسمی پس از غذا باشد.

رفع گرفتگی عضلات :

در سال 2002، اثر آرامش‌بخش روغن اسانس زوفا و برخی از ترکیبات اصلی آن مانند ایزوپینوکامفون، لیمونن و بتا-پینن، بر عضلات روده خرگوش و خوکچه هندی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج آن در مجله Planta Medica منتشر شد. این مطالعه نشان داد که روغن اسانس و ایزوپینوکامفون، انقباض ناشی از باریم کلراید و استیل کولین در ایلئوم (قسمتی از روده کوچک) خوکچه هندی را به صورت وابسته به غلظت مهار کردند؛ در حالی که لیمونن و بتا-پینن اثری بر انقباض بافت نداشتند. همچنین در ایلئوم خوکچه هندی، روغن اسانس زوفا از انقباض ناشی از کلسیم کلراید (CaCl2) جلوگیری کرد.

تقویت سیستم ایمنی بدن :

در سال 2009، فعالیت ضد ویروسی عصاره متانولی برگ‌های زوفا در برابر ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال) تیپ 1 (نوع وحشی) و تیپ 2 (سویه‌های مقاوم) در شرایط آزمایشگاهی و بر روی مدل حیوانی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در مجله Journal of Medicinal Plants Research منتشر شد. این مطالعه نشان داد که عصاره گیاه، میانگین زمان حیات موش‌های آلوده تحت درمان را نسبت به موش‌های آلوده درمان نشده، بین 55 تا 65 درصد افزایش داد. همچنین نرخ مرگ و میر در موش‌های درمان شده با عصاره زوفا به طور قابل توجهی تا 90 درصد کاهش یافت، در حالی که نرخ مرگ و میر در موش‌های آلوده درمان نشده 100 درصد بود. این نتایج نشان می‌دهد که عصاره زوفا خاصیت ضد ویروسی در برابر هرپس سیمپلکس (HSV) دارد و می‌تواند به عنوان یک درمان جایگزین برای عفونت‌های HSV استفاده شود.

در مطالعه دیگری که نتایج آن در مجله Biochemical and Biophysical Research Communications منتشر شد، پلی‌ساکارید MAR-10 استخراج شده از زوفا، به صورت وابسته به غلظت، تکثیر ویروس HIV-1 را مهار کرد. بر اساس این مطالعه، پلی‌ساکارید MAR-10 دارای فعالیت ضد ویروس HIV-1 قوی است.

بهبود عملکرد مجاری تنفسی و ریه :

در سال 2014، اثر زوفا بر مهار التهاب مسیر تنفسی در موش‌های مبتلا به آسم مزمن مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در مجله Experimental and Therapeutic Medicine منتشر شد. در این مطالعه، 32 موش به چهار گروه تقسیم شدند: گروه نرمال، گروه مبتلا به آسم مزمن، گروه تحت درمان با دگزامتازون و گروه تحت درمان با زوفا. نتایج نشان داد که در گروه مبتلا به آسم مزمن و تحت درمان با دگزامتازون، در مقایسه با گروه نرمال، میزان ایمونوگلوبولین E سرم افزایش یافت (که ایمونوگلوبولین E سبب تشدید آسم می‌شود) و ترشح بیش از حد موکوس در راه‌های هوایی مشاهده شد. اما در گروه موش‌های تحت درمان با زوفا، میزان ایمونوگلوبولین E سرم مشابه گروه نرمال بود. یافته‌های این پژوهش نشان‌دهنده خاصیت ضد التهابی زوفا و تأثیر مثبت آن بر تنفس بود.

مواد موثره و ارزش تغذیه ای زوفا

پینوکامفون، آپی ژنین، لوتئولین، مشتقات کوئرستین، فنولیک اسیدها از جمله فرولیک اسید و کافئیک اسید، تانن‌ها، مونوترپن ها (سیس وترانس پینوکامفون، بتا-پینن) و سزکویی ترپن ها (ژرماکرین D، اِلمول).

بیشتر بدانید :

برای درمان التهاب‌های پوستی جزئی، می‌توان از برگ‌های تازه خرد شده زوفا مستقیماً روی پوست استفاده کرد.

روغن زوفا به عنوان یک ترکیب معطر در ساخت صابون‌ها، لوازم آرایشی و عطرها کاربرد دارد.

با وجود طعم تلخ زوفا، این گیاه اغلب به عنوان طعم‌دهنده نعنایی و ادویه در صنایع غذایی به کار می‌رود.

حد مجاز مصرف :

دوز مناسب زوفا به عوامل مختلفی از جمله سن، وضعیت سلامت و شرایط خاص فرد بستگی دارد. بزرگسالان بالای 18 سال می‌توانند روزانه 3 تا 16 گرم از قسمت‌های خشک شده بالایی گیاه را مصرف کنند. در هر دوز مصرفی، مقدار استفاده نباید از 4 گرم بیشتر باشد.

بهترین زمان مصرف :

1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.

عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا

مصرف خوراکی

به طور کلی، هیچ خطرات سلامت یا عوارض جانبی شناخته‌شده‌ای در ارتباط با مصرف مناسب دوزهای درمانی تعیین شده وجود ندارد.

ایمنی مصرف زوفا

زوفا در مقادیری که به طور معمول در غذاها و داروها یافت می‌شود، برای بسیاری از افراد ایمن است. با این حال، روغن آن در برخی افراد ممکن است باعث تشنج شود.

بارداری و شیردهی

مصرف زوفا در دوران بارداری ایمن نیست زیرا ممکن است باعث انقباض رحم، شروع قاعدگی و سقط جنین شود. بهتر است در دوران شیردهی نیز از مصرف آن خودداری شود.

کودکان

مصرف زوفا برای کودکان مضر است. تشنج در کودکانی که 2-3 قطره از روغن زوفا را در چند روز مصرف کرده بودند، مشاهده شده است.

سابقه تشنج یا صرع

افرادی که سابقه تشنج دارند، نباید از زوفا استفاده کنند زیرا ممکن است باعث تشنج یا بدتر شدن آن شود. در صورت ابتلا به بیماری صرع، از مصرف زوفا خودداری شود.

روغن اسانسی زوفا

روغن اسانسی زوفا حاوی پینوکامفون است که در دوزهای بالا می‌تواند باعث تشنج شود. بنابراین توصیه می‌شود که روغن زوفا و سایر محصولات خوراکی آن را در دوزهای بالا یا بیش از دو هفته مصرف نکنید.

فشار خون بالا

در صورت ابتلا به فشار خون بالا و بیماری صرع، از مصرف زوفا خودداری شود.

بیماری‌های مرتبط با ید

محتوای ید این گیاه بالا است و افرادی که از مشکلات مرتبط با ید رنج می‌برند باید از مصرف آن پرهیز کنند.

خرید دمنوش چای سبز و لیمو

واکنش‌های حساسیت‌زا

هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویه‌های خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. این واکنش‌های آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمی‌کنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیت‌زا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.

هیچ شرکت یا محصولی نمی‌تواند از پیش واکنش‌های آلرژیک بدن‌های مختلف را پیش‌بینی کند. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش می‌آید اما ممکن است مصرف‌کنندگان با آن مواجه شوند.

این گیاه ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک در افرادی شود که مستعد به آلرژی هستند.

تداخل دارویی :

داروهای ضد صرع :

زوفا ممکن است آستانه تشنج را کاهش دهد و به می‌تواند با داروهای ضدصرع تداخل ایجاد کند.

داروهای ضد دیابت :

زوفا ممکن است با داروهای ضد دیابت اختلال ایجاد کند.

داروهای ضد چربی خون بالا  :

ترکیبات اولئانولیک اسید و اورسولیک اسید که در زوفا یافت می‌شوند، خاصیت ضد چربی خون بالا دارند و افزایش اثر داروهای ضد چربی خون بالا را ممکن می‌سازند که ممکن است باعث تداخل با این داروها شوند.

داروهای ضد ویروسی :

عصاره‌های خام زوفا خاصیت ضد ویروسی در برابر ویروس های هرپس سیمپلکس و HIV-1 دارند و ممکن است با داروهای ضد ویروسی تداخل ایجاد کند.

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی  :

زوفا دارای فعالیت تنظیم‌کننده سیستم ایمنی است و می‌تواند با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تداخل ایجاد کند.

داروهای اثر گذار بر تشنج  :

زوفا بر آستانه تشنج اثر می گذارد و می‌تواند با داروهای اثرگذار بر آستانه تشنج تداخل داشته باشد.

کاربرد در طب قدیم  :

در طب سنتی، زوفا به عنوان ضدعفونی‌کننده، اشتها‌آور، مسکن، خلط‌آور، ضدنفخ و ادرارآور استفاده می‌شود. این گیاه ترشح شیره معده را تحریک کرده و عملکرد گوارشی را بهبود می‌بخشد. دمنوش برگ‌های خشک شده زوفا برای کاهش قندخون، کاهش التهاب، کاهش اسپاسم در عضلات صاف دستگاه گوارش و فعالیت ضدمیکروبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه همچنین برای درمان تب، روماتیسم، استفراغ و اسپاسم مفید است. چای حاصل از این گیاه می‌تواند در رفع اختلالات عصبی و درد دندان موثر باشد.