دمنوش خالص بابونه:

بابونه گیاهی دارویی شناخته شده از خانواده مرکبان (کاسنیان) است که اغلب به عنوان «ستاره‌ گونه‌های دارویی» معروف است. این گیاه بومی مناطق جنوبی و شرقی اروپا است، اما در کشورهایی مانند آلمان، مجارستان، فرانسه، روسیه، یوگسلاوی و برزیل نیز کشت می‌شود و در آفریقای شمالی، آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی، استرالیا و نیوزلند نیز یافت می‌شود.

استفاده از بابونه در داروهای گیاهی به هزاران سال قبل بازمی‌گردد و در مصر باستان، یونان و روم شناخته شده بود. آنگلوساکسون‌ها (قبایل ژرمن) باور داشتند که این گیاه یکی از 9 گیاه مقدسی است که خداوند به انسان هدیه داده است. نام بابونه (chamomile) به دلیل شباهت بوی آن به سیب، از دو واژه‌ی یونانی به معنای «سیبِ زمین» گرفته شده است.

تحقیقات:

در طول سال‌ها، از طریق استفاده و تحقیقات علمی و سنتی، به خواص درمانی، آرایشی و تغذیه‌ای متعدد این گیاه پی برده‌اند. نام بابونه در فارماکوپه (دارونامه) 26 کشور ثبت شده است و به دلیل خواص دارویی فراوانش، ارزش اقتصادی بالایی دارد. بابونه آلمانی پنجمین گیاه پرفروش در جهان است.

گل‌های بابونه آلمانی حاوی روغن اسانسی آبی رنگی هستند که کاربردهای متعددی دارد. همچنین، گل‌های خشک شده بابونه برای تهیه دمنوش بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گیاه به صورت سرگل یا روغن آبی رنگ به فروش می‌رسد و «روغن آبی» نام تجاری روغن بابونه در بازار بین‌المللی است. دمکرده و اسانس‌های روغنی بابونه در محصولات مختلفی مانند صابون، شوینده، عطر، لوسیون، پماد، محصولات مو، محصولات نانوایی، شیرینی‌جات و دمنوش‌ها استفاده می‌شود.

دمنوش بابونه

بابونه آلمانی گیاهی یک‌ساله است که در خاک‌های لومی شنی سبک با رطوبت بالا و اسیدیته 6 به‌خوبی رشد می‌کند. ریشه‌های ظریف آن به عمق زیادی نفوذ نمی‌کنند. ساقه این گیاه راست و بسیار منشعب است و تا ارتفاع 10 تا 80 سانتی‌متر رشد می‌کند. برگ‌های بلند و باریک آن دو تا سه شانه‌ای هستند و گل‌های آن شبیه گل‌های آفتابگردان، با مرکزی زرد رنگ و گلبرگ‌های سفید هستند.
گلچه‌های لوله‌ای شکل زرد طلایی دارای 5 دندانه، به طول 1.5 تا 2.5 میلی‌متر هستند و 11 تا 27 گلبرگ سفید به طول 6 تا 11 میلی‌متر و پهنای 3.5 میلی‌متر دور آن قرار گرفته‌اند. نهنج، که در ابتدا صاف است، سپس به شکل مخروط توخالی درمی‌آید و بدون کاهک است. این نهنج مخروطی شکلِ توخالی ویژگی متمایز بسیار مهم گیاهان جنس ماتریکاریا از جمله بابونه آلمانی است. میوه، فندقه‌ای به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد است. بخش‌های دارویی بابونه آلمانی شامل کل گیاه گلدار یا فقط گل‌ها هستند.

خواص بابونه :

ضد درد

یکی از مهم‌ترین مشکلات بیماران پس از جراحی ارتوپدی، «درد شدید و غیرقابل تحمل» است. در سال 2020، پژوهشی اثر دمنوش بابونه را بر شدت و کنترل درد این بیماران بررسی کرد. در این مطالعه، بیماران به مدت سه روز، روزانه سه بار یک چای کیسه‌ای حاوی 1 گرم بابونه را در 150 میلی‌لیتر آب جوش قرار داده و می‌نوشیدند. نتایج نشان داد که نوشیدن دمنوش بابونه به‌طور قابل توجهی شدت درد را کاهش داده و کنترل درد پس از جراحی ارتوپدی را بهبود بخشید.

همچنین در سال 2017، اثر دمنوش بابونه بر التهاب و درد در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (یک بیماری التهابی مفصل) مورد بررسی قرار گرفت. این بیماران به مدت 42 روز، روزانه 6 گرم دمنوش بابونه (2 عدد چای کیسه‌ای در روز) مصرف کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که دمنوش بابونه می‌تواند باعث کاهش التهاب و تسکین درد شود.

در سال 2015، اثربخشی و ایمنی مصرف موضعی روغن بابونه برای درمان آرتروز (استئوآرتریت) زانو بررسی شد. از بیماران خواسته شد به مدت 3 هفته، روزانه سه بار از این روغن استفاده کنند و در صورت نیاز از استامینوفن به عنوان مسکن استفاده نمایند. نتایج نشان داد که روغن بابونه نیاز به مسکن را به میزان زیادی کاهش داد.

کاهش اضطراب و استرس

در سال 2019، مطالعه‌ای اثر دمنوش گل بابونه آلمانی را بر علائم اضطراب در سالمندان بررسی کرد. این مطالعه بر روی 54 بیمار مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD) (زنان و مردان 60 تا 74 ساله) به مدت 8 هفته انجام شد. نتایج نشان داد که نوشیدن دمنوش بابونه به‌طور قابل توجهی علائم شایع اضطراب را کاهش داده و می‌توان از آن برای کنترل و بهبود اضطراب استفاده کرد.

همچنین در سال 2016، برای ارزیابی اثر استفاده طولانی مدت از گل بابونه آلمانی بر کاهش علائم اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، مطالعه‌ای انجام شد. در این مطالعه، 179 بیمار مبتلا به GAD به مدت 38 هفته، سه بار در روز، عصاره بابونه آلمانی به شکل کپسول 500 میلی‌گرمی مصرف کردند. حلال‌های عصاره‌گیری، اتانول 70 درصد و آب بودند. نتایج نشان داد که استفاده طولانی مدت از بابونه آلمانی بی‌خطر بوده و علائم GAD متوسط تا شدید را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. علاوه بر این، در بهبود فشار خون و کاهش وزن نیز مؤثر بود.

بهبود عملکرد دستگاه گوارش

در سال 2014، خاصیت ضداسهال جوشانده گل‌های بابونه آلمانی بر روی موش‌ها بررسی شد. نتایج نشان داد که جوشانده بابونه به طور قابل توجهی در برابر اسهال و تجمع مایعات داخل روده محافظت می‌کند و برای درمان یا مدیریت اختلالات سیستم گوارشی مانند اسهال مؤثر است.

گل‌های خشک شده بابونه یکی از غنی‌ترین منابع آپی‌ژنین هستند. محققین معتقدند که آپی‌ژنین می‌تواند مانع پیشرفت و پخش شدن سرطان‌های گوارشی شود. دمنوش بابونه حاوی مقدار زیادی آپی‌ژنین-7-O-گلیکوزید است که در دستگاه گوارش شکسته شده و به شکل آپی‌ژنین جذب می‌شود، بنابراین دستگاه گوارش در معرض غلظت‌های بالای آپی‌ژنین قرار می‌گیرد.

اجزای اصلی روغن اسانسی استخراج شده از گل‌های بابونه آلمانی، ترپنوییدهای آلفا-بیزابولول و کامازولن هستند. عصاره بابونه حاوی این ترکیبات در کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) مثل درد شکم، نفخ، تهوع، قوام مدفوع و تغییر عادات روده مؤثر است.

آپی‌ژنین و بیزابولول موجود در روغن اسانسی بابونه باعث تسکین گرفتگی عضلات صاف دستگاه گوارش می‌شوند. این خاصیت بابونه با داروی پاپاورین (داروی رفع گرفتگی عضلات) قابل مقایسه است.

STW5 فرآورده‌ای گیاهی است که حاوی عصاره آبی-اتانولی بابونه آلمانی (با غلظت 20 درصد) است. مطالعات نشان داده‌اند که STW5 با کاهش ترشح اسید معده و کاهش اسیدیته معده می‌تواند از پیشرفت زخم معده جلوگیری کند.

تنظیم قند خون

در سال 2008، محققین اثر دمنوش بابونه و اجزای اصلی آن را بر جلوگیری از هایپرگلایسمی (قند خون بالا) و محافظت یا بهبود عوارض دیابت در بیماران مبتلا به دیابت بررسی کردند. اجزای اصلی بابونه شامل کومارین‌ها (آمبلی فرون، هرنیارین، اسکولتین، ایزواسکوپولتین)، فلاونوئیدها (آپی‌ژنین، لوتئولین، کوئرستین) و سزکویی ترپن‌ها (بیزابولول و فارنسن) هستند. نتایج نشان داد که دمنوش بابونه و ترکیبات اسکولتین و کوئرستین در کاهش قند خون مؤثر هستند. این نتایج نشان می‌دهد که مصرف روزانه دمنوش بابونه می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت هایپرگلایسمی و عوارض دیابت مانند آب مروارید، رتینوپاتی (آسیب به شبکیه چشم)، نوروپاتی (آسیب به اعصاب محیطی) و نفروپاتی (آسیب به کلیه) کمک کند.

همچنین در سال 2008، اثر عصاره اتانولی بخش‌های هوایی بابونه بر جلوگیری از افزایش قند خون در موش‌های دیابتی بررسی شد. موش‌های دیابتی به مدت 14 روز با دوزهای مختلف عصاره اتانولی بابونه (شامل 20، 50 و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم) تحت درمان قرار گرفتند. نتایج نشان داد که درمان با دوزهای مختلف عصاره اتانولی بابونه به‌طور قابل توجهی سطح قند خون پس از غذا را کاهش داده و از سلول‌های بتا در پانکراس محافظت می‌کند. سلول‌های بتای پانکراس مسئول ترشح هورمون انسولین و کنترل سطح قند خون هستند.

تنظیم چربی خون

در سال 2015، مطالعه‌ای با هدف ارزیابی اثر مصرف دمنوش بابونه بر پروفایل لیپید خون، شامل میزان کلسترول کل، کلسترول بد (LDL)، کلسترول خوب (HDL) و تری‌گلیسرید خون، انجام شد. این مطالعه بر روی زنان و مردان 30 تا 60 ساله مبتلا به دیابت نوع 2 صورت گرفت. شرکت‌کنندگان به مدت 8 هفته، روزانه سه بار بلافاصله پس از وعده‌های غذایی، دمنوش بابونه (3 گرم در 150 میلی‌لیتر آب داغ) مصرف کردند. نتایج نشان داد که دمنوش بابونه به‌طور قابل توجهی کلسترول کل، تری‌گلیسرید و کلسترول بد (LDL) را کاهش داد. میزان کلسترول خوب (HDL) تغییرات قابل‌توجهی نداشت. بنابراین، نتیجه‌گیری شد که دمنوش بابونه برای کاهش کلسترول و تری‌گلیسرید خون مؤثر است.

در سال 2018، مطالعه‌ای دیگر اثر مصرف عصاره هیدروالکلی بابونه (80 درصد اتانول و 20 درصد آب مقطر) بر میزان کلسترول کل، کلسترول بد (LDL)، کلسترول خوب (HDL) و تری‌گلیسرید خون، همچنین بر سختی و گرفتگی عروق خونی به دلیل تجمع رسوبات چربی داخل دیواره رگ‌ها، را بر روی موش‌های دارای رژیم غذایی با کلسترول بالا بررسی کرد. اثر عصاره بابونه بر کاهش کلسترول و تری‌گلیسرید خون با داروی لوواستاتین مقایسه شد. نتایج نشان داد که عصاره بابونه، مشابه داروی لوواستاتین، از افزایش میزان کلسترول کل، کلسترول بد و تری‌گلیسرید خون جلوگیری کرد و هیچ علائمی از تجمع رسوبات چربی داخل دیواره رگ‌ها مشاهده نشد. این اثرات بابونه وابسته به دوز بود.

دمنوش بابونه

مواد موثره و ارزش تغذیه ای بابونه:

بیش از 120 ترکیب شیمیایی از جمله ترپنوئیدها، فلاونوئیدها و کومارین‌ها در بابونه شناسایی شده‌اند. ترکیبات فعال این گیاه شامل موارد زیر است:

– ترپنوئیدها: شامل آلفا-بیزابولول، آلفا-بیزابولول اکسید A و B، کامازولن، و سزکویی ترپن‌ها؛

– فلاونوئیدها: شامل آپی‌ژنین، لوتئولین، و کوئرستین؛

– کومارین‌ها: مانند آمبلی فرون؛

– اسپیرواترها: اِن-این دی سیکلواتر؛

– سایر ترکیبات: شامل آنتمیک اسید، کولین، تانن، پلی‌ساکاریدها و مواد معدنی مانند آهن، روی، و کلسیم می‌شود.

گل‌های بابونه آلمانی دارای 0.24 تا 2 درصد روغن فرّار (روغن اسانسی) آبی رنگ هستند، که میزان آن متغیر است و به خاستگاه و سن گل‌ها بستگی دارد.

بیشتر بدانید:

– آژانس نظارتی مکمل‌های دارویی آلمان استفاده از بابونه آلمانی را برای سرفه، برونشیت، تب و سرماخوردگی، و التهاب‌های مختلف تأیید کرده است.

– بابونه آلمانی معمولاً برای بهبود بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش و التهاب‌های مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی استفاده می‌شود.

– مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بابونه می‌تواند میزان هورمون تستوسترون خون در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) را کاهش دهد.

– دمنوش‌ها و روغن‌های اسانسی حاصل از بابونه آلمانی معطر، طعم‌دهنده، و رنگ‌دهنده هستند.

حد مجاز مصرف :

دوز واحد حدود 3 گرم به شکل دمنوش است. برای تهیه دمنوش، یک فنجان (150 میلی‌لیتر) آب جوش را روی 3 گرم بابونه بریزید. روزی 3 تا 4 مرتبه، یک فنجان از این دمنوش را به صورت تازه دم بنوشید.

بهترین زمان مصرف :

1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.

به عنوان خواب‌آور و آرامبخش ملایم: یک فنجان دمنوش بابونه، حدود 45 دقیقه قبل از خواب.

برای کاهش قند خون: یک فنجان دمنوش بابونه، بلافاصله بعد از غذا.

عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا :

مصرف خوراکی بابونه آلمانی در مقادیر غذایی به طور کلی بی‌خطر به نظر می‌رسد، و مصرف کوتاه مدت آن به عنوان دارو نیز ایمن به نظر می‌رسد. همچنین، مصرف موضعی بابونه آلمانی به نظر می‌رسد ایمن باشد، با این وجود ممکن است باعث واکنش‌های پوستی آلرژیک شود و در صورت استفاده اطراف چشم، ممکن است سوزش چشم ایجاد شود. اطلاعات معتبری درباره مصرف بابونه آلمانی در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد، بنابراین بهتر است در این دوران از مصرف آن پرهیز کنید.

تحقیقات اولیه نشان می‌دهد مصرف بابونه آلمانی به صورت خوراکی یا موضعی برای مدت کوتاه برای نوزادان و کودکان بی‌خطر است. همچنین، بابونه آلمانی ممکن است با داروهای بیهوشی جراحی تداخل ایجاد کند، لذا قبل از عمل جراحی حداقل ۲ هفته از مصرف آن خودداری کنید. واکنش‌های آلرژیک به بابونه آلمانی نیز ممکن است رخ دهد، بنابراین در صورتی که به گیاهان خانواده کاسنیان یا مرکبان حساسیت دارید، احتمال واکنش آلرژیک به بابونه آلمانی وجود دارد.

تداخل دارویی:

داروهای ضد بارداری:

بعضی از قرص‌های ضد بارداری استروژن را دارند. بابونه آلمانی ممکن است اثری مشابه استروژن داشته باشد، اما تأثیر آن نسبت به قرص‌های ضد بارداری قوی نیست. استفاده همزمان از بابونه آلمانی و این قرص‌ها ممکن است باعث کاهش اثربخشی آنها شود. برخی از این قرص‌ها شامل اتینیل استرادیول و لوونورژسترول (تریفاسیل) و اتینیل استرادیول و نوراتیندرون (ارتو-نووم 1.35، ارتو-نووم 7.7.7) هستند.

استروژن‌ها:

مقدار زیاد بابونه آلمانی ممکن است اثری مشابه استروژن داشته باشد، اما تأثیر آن نسبت به قرص‌های استروژن قوی نیست. استفاده همزمان از بابونه آلمانی و قرص‌های استروژن ممکن است باعث کاهش اثر آنها شود. برخی از این قرص‌ها شامل استروژن کونژوگه (پرمارین)، اتینیل استرادیول، و استرادیول هستند.

داروهای ضد انعقاد خون

داروهای تجزیه‌شونده با آنزیم کبدی

و داروهای آرامبخش

کاربرد در طب قدیم :

بابونه به عنوان چای یا تونیک (ماده‌ای نیروبخش) بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. افراد برای درمان اضطراب، تشنج، هیستری (نوعی اختلال روانی)، کابوس‌های شبانه، بی‌خوابی و سایر مشکلات خواب، این گیاه را به صورت خوراکی مصرف می‌کنند. یکی از نقش‌های اصلی بابونه، کمک به درمان اختلالات گوارشی مانند نفخ شکم، سوء هاضمه، اسهال، بی‌اشتهایی، بیماری‌های حرکت، تهوع و استفراغ است. همچنین، برای درمان کولیک، عفونت مجرای هوایی فوقانی و تب در کودکان و تحریک یا افزایش جریان قاعدگی و تقویت رحم زنان نیز از آن استفاده می‌شود. در قرن ششم، بابونه برای درمان کمردرد، نورالژی (درد در مسیر عصب)، روماتیسم، بیماری‌های پوستی، سردرد و نقرس نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.